„Dzieci też potrzebują ciszy – ćwiczenia i zabawy relaksacyjne”

Doświadczanie ciszy pozostaje w ścisłym związku ze zjawiskiem polaryzacji uwagi – dostrzeżonym i wskazanym przez M. Montessori. Podczas ćwiczeń codziennego dnia, pojawiają się liczne sytuacje, w których dziecko przebywa samo ze sobą, zajęte wyłącznie pochłaniającą je pracą do takiego stopnia, że żadne bodźce z zewnątrz nie są
w stanie przerwać ani zakłócić tej czynności. Dziecko, zafascynowane wybranym przedmiotem bądź czynnością, z ogromną chęcią wykonuje dane ćwiczenie, a nawet wielokrotnie je powtarza.

Polaryzacja uwagi polegająca na głębokiej, skoncentrowanej pracy, szczególnym skupieniu na zajęciu. I nie jest to nakaz, lecz wolny wybór. W czasie tak skoncentrowanej pracy dziecko zdobywa nie tylko wiedzę, lecz wzmacnia również swoje poczucie własnej wartości, uczy się radzenia sobie z rzeczywistością oraz zdobywa kompetencje społeczne. Im bardziej skoncentrowane prace stają się przyzwyczajeniem, tym bardziej dzieci stają się zrównoważone i gotowe do nauki.

W ciszy dziecko się koncentruje, uczy, buduje siebie. Doświadczając ciszy dziecko odkrywa swoje wewnętrzne ja, świadomość siebie, poznaje je i uczy się przeżywać.
Ćwiczenia ciszy ułatwiają też komunikację międzyludzką, uczą słuchania innych, wczuwania się w jego sytuację, uczą więc zachowań empatycznych. Rodzic winien tworzyć takie sytuacje edukacyjne, które umożliwiają dziecku odkrywanie, doświadczanie i przeżywanie ciszy.

Aby ciszy doznać, trzeba w nią wejść z całym bogactwem swej osobowości. Właśnie w warunkach zewnętrznej ciszy można uświadomić sobie wewnętrzny chaos (ruch wewnętrzny). Ruch bierze więc udział w wychowaniu dla ciszy, dlatego specjalnie opracowane przez M. Montessori ćwiczenia pomagają dziecku odkryć ciszę i zafascynować się nią; kształtować

Zasady ćwiczeń ciszy

• stosuje się najczęściej trzy, cztery razy w tygodniu
• zwykle prowadzi się wokół elipsy
• podczas prowadzenia ćwiczeń ciszy niezmiernie istotna jest taka postawa dorosłego, poprzez którą dziecko rozpoznaje sens ćwiczenia
• obowiązuje zasada dobrowolności i akceptacji wobec propozycji opiekuna
• przed rozpoczęciem ćwiczeń należy przypomnieć lub ustalić zasady, które będą obowiązywały podczas zajęć

Cele ćwiczeń ciszy

 Rozwijanie umiejętności koncentracji uwagi na przedmiocie, pracy plastycznej, muzyce, itp. - koncentrowanie się na tym co jest tu i teraz
 Rozwijanie świadomości siebie i świata
 Rozwijanie inwencji twórczej i wyobraźni
 Rozwijanie umiejętności komunikowania się
 Doświadczanie atmosfery wspólnoty
 Kształtowanie umiejętności współpracy
 Rozbudzanie wrażliwości estetycznej

Otoczenie dziecka
Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka – sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Rodzic jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.

Pedagogika Montessori nie jest ani metodą partnerską, ani bezstresową. Dzieci nie mogą robić tego co chcą i nie są partnerami dorosłego.
Ograniczeniu, regułom i zasadom postępowania, podlegają wszystkie elementy życia domowego. Nie ma miejsca na spontaniczne odruchy, przypadkowe rozwiązania, nieprzewidywalne zachowania. Metoda Montessori jest metodą bezrepresyjną, dzieci robią to, co je interesuje i co nie przeszkadza innym.
J. Jordan TRENDY uczenie w XXI wieku.

Montessoriańska koncepcja ciszy pozostaje w ścisłym związku ze zjawiskiem polaryzacji uwagi – dostrzeżonym i wskazanym przez M. Montessori. Podczas ćwiczeń codziennego dnia, pojawiają się liczne sytuacje, w których dziecko przebywa samo ze sobą, zajęte wyłącznie pochłaniającą je pracą do takiego stopnia, że żadne bodźce z zewnątrz nie są w stanie przerwać ani zakłócić tej czynności. Dziecko, zafascynowane wybranym przedmiotem bądź czynnością, z ogromną chęcią wykonuje dane ćwiczenie, a nawet wielokrotnie je powtarza. Polaryzacja uwagi polega zatem na głębokiej, skoncentrowanej pracy, szczególnym skupieniu na zajęciu. I nie jest to nakaz, lecz wolny wybór. W czasie tak skoncentrowanej pracy dziecko zdobywa nie tylko wiedzę, lecz wzmacnia również swoje poczucie własnej wartości, uczy się
radzenia sobie z rzeczywistością oraz zdobywa kompetencje społeczne. Im bardziej skoncentrowane prace stają się przyzwyczajeniem, tym bardziej dzieci stają się zrównoważone i gotowe do nauki. Dzięki tej długotrwałej i głębokiej koncentracji dziecko potrafi pracować poważnie i w sposób zdyscyplinowany, przeżywając radość i satysfakcję z efektów własnych działań. Skutkiem polaryzacji, według Montessori jest stan harmonii wewnętrznej i zewnętrznej, harmonii ciała i duszy.
W ciszy dziecko się koncentruje, uczy, buduje siebie. Rodzic winien tworzyć takie sytuacje edukacyjne, które umożliwiają dziecku odkrywanie, doświadczanie i przeżywanie ciszy.
Doświadczając ciszy dziecko odkrywa swoje wewnętrzne ja, świadomość siebie, poznaje je i uczy się przeżywać.
Ćwiczenia ciszy ułatwiają też komunikację międzyludzką, uczą słuchania innych, wczuwania się w jego sytuację, uczą więc zachowań empatycznych.
U Montessori cisza nie oznacza bierności, lecz działanie, ponieważ istotę ciszy stanowi jej dobrowolność, osobista akceptacja i wewnętrzne przeżywanie. Aby ciszy doznać, trzeba w nią wejść z całym bogactwem swej osobowości. Właśnie w warunkach zewnętrznej ciszy można uświadomić sobie wewnętrzny chaos (ruch wewnętrzny). Ruch bierze więc udział w wychowaniu dla ciszy, dlatego specjalnie opracowane przez M. Montessori ćwiczenia pomagają dziecku odkryć ciszę i zafascynować się nią; kształtować umiejętność jej analizowania, ułatwić skupienie, a także nauczyć się wyciszenia, by dać możliwość wypowiedzenia się innym i podporządkowania ustalonym zasadom.

Cele ćwiczeń ciszy

 Rozwijanie umiejętności koncentracji uwagi na przedmiocie, pracy plastycznej, muzyce, itp. - Koncentrowanie się na tym co jest tu i teraz
 Rozwijanie świadomości siebie i świata
 Rozwijanie inwencji twórczej i wyobraźni
 Rozwijanie umiejętności komunikowania się
 Kształtowanie umiejętności współpracy
 Rozbudzanie wrażliwości estetycznej

Przykłady ćwiczeń ciszy wykonywanych w domu

1. Chodzenie stopa za stopą
2. Chodzenie stopa za stopą – koncentrujemy się na trzymaniu rąk przy tułowiu
3. Chodzenie stopa za stopą – ramiona przy tułowiu – koncentrujemy się na trzymaniu prosto głowy.
Podczas tego typu ćwiczeń dziecko może samodzielnie dokonać kontroli swoich błędów: źle wykonane zadanie - dz. traci równowagę wpadając na innych podczas chodzenia po linii lub elipsie, wychodzi stopami poza linię, elipsę.

Inne propozycje ćwiczeń
Chodzenie z przedmiotem po linii lub elipsie
• Z woreczkiem na głowie
• W kapeluszu na głowie
• Z apaszką rozłożoną na głowie
• Z piórkiem w ręku
• Z piórkiem na tacy – pilnujemy by nie spadło
• Z łyżką - a na niej kasztan lub piłeczka
• Z przedmiotem zawieszonym na sznurku ( staramy się by przedmiot się nie poruszał)
• Z dzwoneczkiem – staramy się by nie dzwonił
• Z zapaloną świecą – pilnujemy by płomień nie zgasł
• Z naczyniem szklanym wypełnionym do połowy wodą (staramy się by nie wylać wody)
Niektóre ćwiczenia wykonujemy najpierw jedną ręką, drugą, potem oburącz.

Ćwiczenia ciszy można połączyć z różną aktywnością dziecka, na przykład plastyczną (układanie kompozycji z materiału przyrodniczego, tworzenie wspólnego obrazka
z wykorzystaniem różnych technik plastycznych, uzupełnianie obrazka – dorysowywanie według pomysłów dzieci), muzyczną (słuchanie muzyki jako inspiracja do działań plastycznych, wypowiedzi, tworzenia opowiadania).

Literatura

1. Łatacz E. Jak wychowywać dzieci ? Zarys teorii pedagogicznej
Marii Montessori.
2. Pankowska K. Edukacja przez dramę., WSiP, Warszawa 1997
3. Pankowska K. Pedagogika dramy. Teoria i praktyka. Wydawnictwo akademickie „Żak”, Warszawa 2000
4. Zietkiewicz E. Jak aktywizować uczniów ? Oficyna Wydawnicza
Gościański, Prętkiewicz, Poznań

Opracowała
Mgr Monika Małolepsza-Pawlak