Każdy z nas zdaje sobie sprawę, ze czytanie książek, bajek czy wierszy w pewien sposób oddziałuje na dziecko, ma jakiś wpływ na jego rozwój.

Książka jest jednym z elementów współdziałających z całym środowiskiem wychowującym Wychowawcze możliwości literatury dla dzieci w stosunku do najmłodszych jej odbiorców są bardzo duże, a składa się na to wiele przyczyn związanych przede wszystkim z właściwościami tego wieku jak np. skłonnością do naśladownictwa, identyfikowania się z postaciami, szybkim rozwojem mowy i myślenia, aktywnością poznawczą i zabawową, wrażliwością emocjonalna oraz intensywnością
w poznawaniu i przeżywaniu świata.

Należy pamiętać, że kontakt z książką nie jest jednak tak naturalną potrzebą dziecka jak zabawa i dlatego rozbudzanie takich potrzeb wymaga pewnych wzorców, których dostarczyć może przede wszystkim środowisko rodzinne, żłobkowe, a później przedszkolne. Rodzice i opiekunki mogą od najwcześniejszych lat, w sposób świadomy
i systematyczny kształtować nawyki stałego obcowania z książką.

Niewątpliwie stałe kontakty ze starannie dobranymi utworami literackimi z zakresu poezji i prozy – piękną książka, zawierająca obok tekstu literackiego prawdziwie artystyczną ilustrację, budzą wrażliwość estetyczną dziecka, a jednocześnie sprzyjają rozwijaniu jego postaw twórczych, wyzwalaniu form ekspresji słownej
i plastycznej.

Kolejne, wychowawcze możliwości literatury dotyczą rozwoju intelektualnego. Zasób doświadczeń małego dziecka jest niewielki, jego obserwacje, spostrzeżenia
i wyobrażenia związane są z najbliższym otoczeniem. Wielkość bodźców współczesnego życia nie ułatwia mu zdobycia podstawowej orientacji w tym otoczeniu. Świat ukazuje się dziecku w całej swej złożoności. Opowiadania i baśnie mogą się stać w tej sytuacji pewnego rodzaju „schematem porządkującym”. Dostarczane dzieciom teksty literackie ukazują znane im sprawy w nowym świetle, w logicznym porządku przyczyn i skutków opisanych zdarzeń, pozwalają wiązać w myśli poszczególne fakty i podporządkowywać je głównej myśli przewodniej.

Ponadto kontakt z książką i ilustracją aktywizuje myślenie, procesy porównywania, analizowania, szukania przyczyn i skutków, wyciągania wniosków, tworzenia elementarnych pojęć, sprzyja ćwiczeniom pamięci, uwagi i skomplikowanych operacji myślowych.

Starannie dobrane utwory literackie ukazują ich odbiorcom wzory pięknej polskiej mowy. Utrwalone w pamięci fragmenty tekstów staja się przykładem poprawnego języka i mogą mieć wpływa na doskonalenie mowy pod względem gramatycznym
i dźwiękowym, na wzbogacenie zasobu pojęć i słów, na rozwój umiejętności komunikatywnej wypowiedzi i doskonalenie stylu.

Literatura dziecięca wywiera także ogromny wpływ na rozwój emocjonalny i społeczno – moralny dziecka. Świadectwem wpływu na emocje są miedzy innymi jego niezmiernie żywa reakcja, kiedy słucha opowiadania, śmieje się, płacze i nieruchomieje
w momentach napięcia. Oddziałując tak silnie na uczucia, ukazując postacie bohaterów, z którymi dzieci chętnie się identyfikują, przykłady społecznych stosunków, konfliktów i wyborów, książka pozwala lepiej zrozumieć innych ludzi i zachodzące między nimi relacje. Baśnie przedstawiają problemy dobra i zła w sposób uproszczony, zrozumiały dla dzieci – sierotka jest dobra i pracowita, czarownica – zła i podstępna, dobro jest nagradzane, zło karane. Zachęca to do wysuwania pewnych pytań, rozmów
z dziećmi, prób oceny bohaterów.

Natomiast opowiadania bardziej realistyczne, współczesne, sprzyjają procesowi utożsamiania się z losami bohaterów. Zaspokaja to u dzieci potrzebę wzorów zachowań i poczucia społecznych więzi.

Koniecznym staje się w tym momencie zwrócić uwagę na dokonywanie starannego doboru literatury dla dziecka. Pierwsza ważna zasadą jest dostosowanie jej do wieku
i możliwości rozwojowych dziecka.

Dla roczniaków - trzylatków należałoby wybierać krótkie opowiadania, wierszyki i bajki o treści pogodnej i wesołej. Małe dziecko lubi, gdy w tych utworach występują bliskie mu postacie jak mama, tata czy babcia, jak ulubiony pies lub kot czy ukochana lalka lub miś. Poza tym opowiadania powinny zawierać dużo dialogów, wyrazów dźwiękonaśladowczych, które dzieci chętnie powtarzają oraz dużo tych samych powtarzających się rytmicznie zwrotów.

I na koniec- sprawmy, by dziecko miało w domu pierwszą biblioteczkę, gdzie gromadzić będzie swoje ulubione książeczki. Jej posiadanie ma na celu kształtowanie postawy przyszłego czytelnika, który w sposób samodzielny będzie wybierał swoje lektury oraz szukał właściwej drogi do książek, a przede wszystkim – odczuwał potrzebę stałego
z nimi kontaktu.

Opracowała:

Mgr Monika Małolepsza-Pawlak